Deliveroo maakte afgelopen augustus bekend wegens economische redenen te vertrekken uit Nederland. Maar liefst duizenden bezorgers van de gigant zullen daarom deze maand hun werk kwijtraken. Door de FNV en Deliveroo werd onlangs een sociaal plan overeengekomen waarmee de bezorgers aanspraak maken op een compensatiebedrag. Een unicum, omdat het bedrijf de bezorgers dus vrijwillig een compensatiebedrag aanbiedt, terwijl zij werkzaam zouden zijn als zzp’ers. Reden genoeg om eens te kijken naar de échte reden van het vertrek van de blauw-grijze maaltijdbezorger.
Schijnzelfstandigheid
Belangrijk is het juridisch conflict waar Deliveroo zich al een lange tijd in bevindt. Hierbij gaat het om zogenaamde schijnzelfstandigheid. Aan de orde is de vraag of de bezorgers van het bedrijf daadwerkelijk zelfstandig ondernemers zijn of dat er toch sprake is van werknemers onder een arbeidsovereenkomst. Een belangrijk vraagstuk omdat de arbeidsovereenkomst kan worden gezien als het ‘toegangskaartje’ tot het arbeidsrecht. De bezorgers - waaronder veel scholieren en studenten - zouden daarom als werknemers een stuk beter beschermd zijn dan als zelfstandigen. Voor Deliveroo brengen werknemers echter juist hogere kosten en lange termijn risico’s met zich mee.
Werknemer vs. ZZP’er
Volgens artikel 7:610 lid 1 Burgerlijk Wetboek is er sprake van een arbeidsovereenkomst wanneer de ene partij, de werknemer, zich verbindt in dienst van de andere partij, de werkgever, tegen loon gedurende zekere tijd arbeid te verrichten. Er dient dus in ieder geval sprake te zijn van (1) een gezagsverhouding, (2) loon en (3) arbeid.
Daarbij oordeelde de Hoge Raad in het arrest X/Gemeente Amsterdam (ECLI:NL:HR:2020:1746) dat wanneer de overeengekomen rechten en plichten voldoen aan bovenstaande omschrijving, er - ongeacht de bedoeling van partijen – ook feitelijk sprake is van een arbeidsovereenkomst. Ook als er dus niet de bedoeling of wil is om een arbeidsovereenkomst aan te gaan, zal er toch sprake zijn van een arbeidsovereenkomst wanneer aan de genoemde vereisten is voldaan.
Met betrekking tot het juridisch conflict rond de maaltijdbezorgers van Deliveroo is vooral de vereiste gezagsverhouding specifiek onderwerp van discussie.
Deliveroo stelt dat er géén sprake is van een gezagsrelatie tussen haar en de bezorgers. Hierbij voert het bedrijf aan dat de bezorgers vrij zijn in de wijze waarop zij de werkzaamheden uitvoeren. Zo zouden de bezorgers bijvoorbeeld zelf de route naar de klant kunnen kiezen. Door het ontbreken van een dergelijke gezagsverhouding zou niet aan alle vereisten van de arbeidsovereenkomst zijn voldaan, zodat de bezorgers niet werkzaam zouden zijn onder een arbeidsovereenkomst.
Het Gerechtshof Amsterdam oordeelde echter dat er wel degelijk sprake is van een gezagsverhouding. Bijvoorbeeld met betrekking tot de route naar de klant werd overwogen dat er gezien de besteltijd van ongeveer dertig minuten mag worden aangenomen dat de bezorger vrijwel altijd zal kiezen voor de snelste route. De vrijheid van de bezorger is daarom ‘betrekkelijk’. Ook kan volgens het gerechtshof het gebruik van het GPS-systeem door Deliveroo als een vorm van gezag worden aangemerkt. Daarbij overweegt het gerechtshof dat zowel het feit dat de bezorgers door klanten en restaurants als onderdeel van Deliveroo worden gezien als het feit dat de bezorgers herkenbaar moeten zijn als bezorger van Deliveroo eerder duidt op de aanwezigheid van een gezagsverhouding dan de afwezigheid daarvan. De contractsbepalingen waarin is opgenomen dat je als bezorger vrij bent om je te laten vervangen en dat je als bezorger kan werken wanneer jij dat wilt, brengt hierin volgens het gerechtshof geen verandering.
De echte reden voor het vertrek?
Nu inmiddels ook de Advocaat-Generaal heeft gesteld dat aan alle vereisten van een arbeidsovereenkomst is voldaan, is de kans groot dat de Hoge Raad zal oordelen dat de bezorgers van Deliveroo wel degelijk werkzaam zijn onder een arbeidsovereenkomst.
Hoewel er ongetwijfeld meerdere redenen zullen zijn voor een vertrek is de timing op zijn zachts gezegd opmerkelijk. De maaltijdbezorger lijkt te vluchten door – nog voor de aankomende uitspraak van de Hoge Raad – aan te kondigen uit Nederland te vertrekken. Sterker nog, door de bezorgers vrijwillig een compensatiebedrag aan te bieden lijkt Deliveroo zelf te erkennen dat er sprake is van schijnzelfstandigheid. Kiest Deliveroo eieren voor haar geld?