Indien een erfgenaam onwaardig is om te erven, dan kan die erfgenaam geen aanspraak (meer) maken op de erfenis van de overledene (de erflater). In een eerder blog is er uitgelegd dat de wet hier een strak kader voor heeft met betrekking tot misdrijven. In de navolgende zaak was in geschil of er sprake is van onwaardigheid.
Uitspraak Rechtbank Gelderland d.d. 26 januari 2022[1]
In deze zaak ging het kortgezegd over het volgende. Een man heeft zijn echtgenote om het leven gebracht, waarna hij aanspraak heeft gemaakt op haar erfenis. De strafrechter heeft geoordeeld dat de dader volledig ontoerekeningsvatbaar is en heeft hem de maatregel tbs opgelegd.
De vraag die centraal stond is of de dader onwaardig is om te erven van zijn overleden echtgenote.
Op grond van de wet (art. 4:3 lid 1 sub a BW) is een strafrechtelijke veroordeling vereist om te kunnen spreken van onwaardigheid. De civiele rechter heeft deze wettelijke bepaling heel strikt toegepast en geoordeeld dat er geen sprake is van een veroordeling, omdat de dader ‘slechts’ de maatregel tbs opgelegd heeft gekregen. Dit heeft tot gevolg dat de dader de gehele erfenis van zijn echtgenote – die hij om het leven heeft gebracht – verkrijgt.
Uitspraak Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden d.d. 30 mei 2023[2]
De broer van de overledene is het niet eens met de uitspraak van de rechtbank. Hij vindt namelijk dat de dader onwaardig is om te erven. Het gerechtshof (hierna ‘hof’) is het met de broer eens.
Naar het oordeel van het hof heeft de rechtbank de wettelijke bepaling over onwaardigheid te strikt toegepast. Volgens het hof had de rechtbank ook rekening moeten houden met de bijzondere omstandigheden welke enerzijds zijn gelegen in de relatie van de dader met de overledene en anderzijds in de relatie tussen de dader en de broer van de overledene en zijn familie.
Die bijzondere omstandigheden zijn:
- de gruwelijke wijze waarop de dader zijn echtgenote om het leven heeft gebracht;
- haar recht op leven (art. 2 EVRM) heeft geschonden;
- de agressieve, grensoverschrijdende en angstwekkende wijze waarop de dader zich in de jaren daarvoor en daarna heeft gedragen richting zijn echtgenote, haar broer en hun familie.
Indien de wet in dit geval strikt zou worden toegepast, dan wordt afbreuk gedaan aan de bescherming van het familieleven van de nabestaanden (art. 8 EVRM).
Het hof laat de belangen van de nabestaanden dus prevaleren boven het belang van de dader om te erven en oordeelt dat het wettelijk vereiste van een strafrechtelijke veroordeling in dit geval buiten toepassing moet blijven. Dit betekent dat de dader onwaardig is om te erven met als gevolg dat de broer enig erfgenaam van zijn overleden zus.
Ondanks dat de wet een strak kader heeft, heeft een rechter dus de vrijheid om tot maatwerk te komen.
Is de kous daarmee af?
Nee, want de broer van de overledene zal willen weten wat de omvang van haar erfenis is. Daarvoor is van belang dat de dader en de overledene waren gehuwd in gemeenschap van goederen, welke is ontbonden met het overlijden van de echtgenote. Indien er sprake is van een algehele gemeenschap van goederen, dan geldt in beginsel dat ieder recht heeft op de helft van de gemeenschap. Om te kunnen bepalen wat de omvang van haar erfenis is, dient dus allereerst de omvang van de gemeenschap te worden vastgesteld en verdeeld. Dit betekent dat de broer van de overledene en de dader nog met elkaar om de tafel moeten gaan zitten…
Daarnaast rijst de vraagt of de dader zich zal neerleggen bij deze uitspraak of cassatieberoep zal instellen. De tijd zal het leren.
Vragen?
Hebt u een vraag over de afwikkeling van een erfenis? Neem dan vrijblijvend contact op met een van onze erfrechtspecialisten of kom langs op het spreekuur erfrecht (aanmelding is verplicht) iedere eerste woensdag van de mand op De Zaak Breda (Keizerstraat 11, Breda). De koffie staat klaar.
[1] Rb. Gelderland 26 januari 2022, ECLI:NL:RBGEL:2022:498.
[2] Hof Arnhem-Leeuwarden 30 mei 2023, ECLI:NL:GHARL:2023:4522